Ζοή με όμικρον - Χριστίνα Χρυσανθοπούλου

Συνέντευξη της Χρ. Χρυσανθοπούλου

Πρώτο μυθιστόρημα λοιπόν, με τους Έλληνες της πρώην ΕΣΣΔ και τον επαναπατρισμό τους, στον πυρήνα της ιστορίας. Επιλέξατε το θέμα επειδή είναι οικείο στο ελληνικό κοινό ή λόγω δικής σας προσωπικής ιστορίας ή καταγωγής;

Έχω την εντύπωση ότι η ιστορία και η πορεία των Ελλήνων από την πρώην ΕΣΣΔ είναι σχεδόν άγνωστη στο ευρύ ελληνικό κοινό. Στο θέμα κατέληξα μεταξύ άλλων και για αυτό το λόγο. Η στιγμή εκείνη όμως πάει τόσο πίσω στον χρόνο που σχεδόν δεν ανακαλείται. Κριτήριο -αν μπορεί να χαρακτηριστεί ως τέτοιο-, ήταν το γεγονός ότι ως θέμα, ως κατάσταση, ως πραγματικότητα διαθέτει μια αλήθεια τόσο γιγαντιαία που άπαξ και την έμαθα, δεν μπορούσα να μην την προσεγγίσω, να μην επιχειρήσω την καταγραφή της.

• Η έννοια της ''πατρίδας'' και το πώς ορίζεται παίζει σημαντικό ρόλο στο βιβλίο: πατρίδα είναι τελικά εκεί που ζούμε ή εκεί απ' όπου καταγόμαστε;

Η πατρίδα είναι μια έννοια πολύ ευρεία. Πατρίδα μπορεί να γίνει ό,τι επιλέξουμε εμείς. Πατρίδα θα πει στήριγμα, σημείο αναφοράς, ρίζες. Αυτό είναι ανεξάρτητο από γεωγραφικούς όρους, εδαφικά στεγανά και σύνορα. Πατρίδα είναι εκεί που θα μπορέσεις να κατακτήσεις το όνειρό σου, που θα σου επιτραπεί η πραγμάτωσή του. Όταν μια κοινωνία δεν το επιτρέπει αυτό, δύσκολα γίνεται πραγματική πατρίδα.

• Έχω την αίσθηση ότι η θεματική του βιβλίου δεν αφορά μόνο στην ξενοφοβία αλλά γενικότερα στον φόβο προς τον ''άλλο'', τον διαφορετικό από εμάς. Και νομίζω ότι η ελληνική κοινωνία έχει μια ευκολία να δημιουργεί να κολλάει τη ''ρετσινιά'' σε ομάδες ανθρώπων. Ποια η γνώμη σας;

Όσο περισσότερο σε κατάσταση δυστοκίας βρίσκεται μια κοινωνία, τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχουν τα μέλη της να δημιουργήσουν -αν δεν υπάρχει σε πρώτη ζήτηση-, το κατώτερο, το υποδεέστερο, εκείνο που συγκρίνοντας τον εαυτό του ο καθένας μαζί του θα αισθανθεί καλύτερα με το δικό του πρόβλημα. Αυτό βρίσκει εφαρμογή και στις καθημερινές σχέσεις. Δεν είναι ίδιον ελληνικό, αλλά ανθρώπινο. Η κοινωνία οφείλει να διασκεδάσει αυτό το πρωτογενές αίσθημα δίνοντας ίδιες ευκαιρίες, αντιμετωπίζοντας ισότιμα τα μέλη της. Όταν δεν το κάνει, αφήνει το περιθώριο να ριζώσουν ρατσιστικές αντιλήψεις, να ξεδιπλωθούν ξενοφοβικές συμπεριφορές.

• Το βιβλίο, αν και μυθοπλασία, έχει στοιχεία τόσο ρεαλιστικά, σχεδόν κομμάτια αληθινής ζωής - μάλιστα σε ορισμένα σημεία, είναι αρκετά σκληρά. Να ρωτήσω αν γνωρίσατε προσωπικά κάποιον από τους ήρωές σας και αν η ιστορία του σας έδωσε υλικό για το βιβλίο;

Γνώρισα πολλούς Έλληνες από την πρώην ΕΣΣΔ. Για τους περισσότερους από αυτούς, η ζωή σε επίπεδο καθημερινότητας διαφέρει τόσο από εκείνη του ήρωά μου που σχεδόν ανησυχούσα μήπως αισθανθούν προσβεβλημένοι με την ακραία επιλογή αντιπροσώπου τους. Όσον αφορά στους παλιννοστούντες λοιπόν πρόκειται για καθαρή μυθοπλασία. Κοπέλες σαν την Ιρίνα, από την άλλη, έτυχε να γνωρίσω πολλές, από κοντά και σε βάθος, σε εντελώς ανύποπτο χρόνο, προ δεκαετίας περίπου. Το συναίσθημα που μου δημιούργησε η επαφή μαζί τους ήταν το υλικό που αξιοποίησα.

• Τόσο ο Γιούρι όσο και η Ιρίνα αν και ξεπέφτουν πολύ, διατηρούν μια ποιότητα ως χαρακτήρες, μου θυμίζουν τον στίχο της Κατερίνας Γώγου ''σημασία έχει να παραμένεις άνθρωπος''. Ο αναγνώστης ταυτίζεται μαζί τους, τους νοιάζεται και θέλει να τα καταφέρουν. Και έχω την εντύπωση ότι κι εσείς τους αγαπήσατε, σαν δικούς σας ανθρώπους. Μιλήστε μας λίγο γι' αυτούς.

Τους κουβαλούσα μέσα μου τρία χρόνια, πώς να μην τους αγαπήσω; Για να τους ολοκληρώσω, πήγα τόσο πίσω στη ζωή τους που σχεδόν τους γέννησα από τα σπλάχνα μου.

• Το κακό είναι εκείνο που γίνεται πάντα πιο εύκολα: γι' αυτό και το σωστό και το εύκολο σπάνια ταυτίζονται. Έστω όμως και με πολλές παρακάμψεις και στραβοτιμονιές, οι ήρωές σας επιλέγουν τελικά τη ζωή και όχι τη ζοή. Αυτό θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το μήνυμα τού βιβλίου;

Δεν ξέρω πώς ορίζεται το σωστό και το αντίθετό του. Οι ήρωές μου πορεύονται καθαρά βάσει παρόρμησης, εξαιτίας μιας εσωτερικής ώθησης της στιγμής, από ανάγκη δηλαδή, όχι από επιλογή με την έννοια του προμελετημένου, του διυλισμένου.

• Ας μιλήσουμε και για την περιπέτεια της συγγραφής. Ποιες είναι οι βασικές σας επιρροές, οι λογοτέχνες πάνω στους οποίους ''χτίσατε'' τη δική σας γραφή;

Οι επιρροές είναι απροσμέτρητες. Δεν προέρχονται μόνο από το χώρο της λογοτεχνίας. Ο κινηματογράφος υπήρξε σίγουρα ισχυρή επίδραση. Ο υπαινισσόμενος, ο διακριτικός λόγος που δεν επιβάλλεται, που φλερτάρει με τον αναγνώστη και δεν του δίνεται από την πρώτη στιγμή. Αυτό είναι κάτι που με γοητεύει και που επιδιώκω.

• Ως γυναίκα συγγραφέας, ποια η γνώμη σας για τη ''γυναικεία γραφή''; Προφανώς το φύλο επηρεάζει την οπτική αλλά μια γυναίκα όντως γράφει διαφορετικά;

Δεν νομίζω ότι υπάρχει γραφή γυναικεία ή ανδρική με την έννοια ότι κάποια χαρακτηριστικά σού επιβάλλονται λόγω φύλου. Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας. Για να αποδώσω με ρεαλισμό τους ήρωές μου προσπάθησα να γίνω κατά κάποιον τρόπο άφυλη.

• Συνήθως ρωτάω τους συγγραφείς, ποια είναι εκείνη η δύναμη που τους ωθεί να γράψουν. Θα μου επιτρέψετε να κάνω την ερώτηση κάπως πιο προβοκατόρικη: Τι σημαίνει στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα που καθημερινα γίνεται πιο δύσκολη έως δυσβάσταχτη για όλους μας, να ασχολείται κανείς με τη συγγραφή; Αν εξαιρέσουμε την περίφημη ''ανάγκη έκφρασης'' ή την προσωπική ματαιοδοξία, γιατί να γράφει και να εκδίδει τα έργα του κάποιος σήμερα;

Ο καθένας φαντάζομαι το κάνει για τους δικούς του λόγους. Για μένα το να γράφω είναι τόσο σημαντικό που οτιδήποτε άλλο μοιάζει χάσιμο χρόνου. Η συγγραφή είναι το δικό μου αντίβαρο, που ισορροπεί την ακραία πραγματικότητα, προσωπική ή συλλογική. Όσο πιο έντονη ή δύσκολη γίνεται, όσο περισσότερο νοιώθω να με ξεπερνάει, τόσο μεγαλύτερη είναι η ανάγκη μου να την καταγράψω, να τη βάλω στο μικροσκόπιο που θα μου την μετατρέψει σε κάτι προσεγγίσιμο.

• Πρώτο μυθιστόρημα - σημαντικό βήμα ούτως ή άλλως, και στη δική σας περίπτωση επιτυχημένο. Πώς αξιολογείται εσείς το ντεμπούτο σας στον χώρο των εκδόσεων και τι ακολουθεί;

Το γεγονός της έκδοσης είναι μια πρώτη ανταμοιβή και η αποδοχή -κάτι που ο χρόνος θα δείξει-, πολύ περισσότερο. Δεν μπορώ να φανταστώ τι ακολουθεί, ούτε και θέλω.

• Ας κλείσουμε όπως ξεκινήσαμε, με το βιβλίο και τον ''ανορθόγραφο'' και οπωσδήποτε ευρηματικό τίτλο. Θέλετε να μας πείτε δύο λόγια για το πώς προέκυψε;

Το στρογγυλό, "κλειστό" όμικρον -συγκριτικά με το γενναιόδωρο, ευρύχωρο και φυσικά ορθό ωμέγα-, περικλείει κάτι το πεπερασμένο, το δίχως προοπτική και συνέχεια, δηλώνει έναν εγκλεισμό και ταυτόχρονα μια παραμόρφωση. Το επέλεξα στην προσπάθεια να αποδώσω συνοπτικά τη ζωή των ηρώων του μυθιστορήματός μου, να αναφερθώ προκαταβολικά στο γεγονός ότι πρόκειται για ζωές φυλακισμένες στην εκ προοιμίου στενότητά τους.

Η Χριστίνα Χρυσανθοπούλου γεννήθηκε το 1974. Σπούδασε Παιδαγωγικά και Δημοσιογραφία στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αθήνα και το Λονδίνο, με αντικείμενο τη Συγκριτική Εκπαίδευση και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Έχει συνεργαστεί με τα μεγαλύτερα έντυπα της χώρας ως αρθρογράφος, ενώ την τελευταία διετία εργάζεται στον ηλεκτρονικό τύπο. Διήγηματά της έχουν βραβευτεί σε λογοτεχνικό διαγωνισμό και έχουν δημοσιευτεί στο λογοτεχνικό περιοδικό (δε)κατα.

 Diavasame.gr